E.P. Meijering, Karl Barth. De Groot Goudriaan, 2012.
Voor mijn studie vond ik het wel interessant om wat van Barth te lezen, of liever nog: iets over hem lezen. Dat is meestal een stuk makkelijker, want wie een beetje bij zinnen is gaat nooit beginnen aan 9.000 pagina's Kirchliche Dogmatik. Want dat is het werk wat Barth heeft nagelaten.
Over Barth (1886-1968) )valt veel te zeggen. En het is ook makkelijk om kritisch te zijn. Ben je bang voor de alverzoening en meer van dat soort theologie? Lees dan geen Karl Barth. Ben je van mening dat het gehele verval van het 20e eeuwse christendom aan hem te wijten is, dan geef je hem wel te veel eer. Interessant is in dat geval te lezen dat in 1963, enkele jaren voor Barth sterven, het beroemde boek van Robinson over de Dood-van-God theologie verscheen. Met daarin geen enkele verwijzing erin naar wat Barth in de veertig jaar daarvoor allemaal wel over de Levende heeft geschreven. Niet helemaal te controleren zijn de opmerkingen van Eginhard Meijering dat dit Barth wel zou moeten hebben gestoken. Op enkele lichte pennestreken na, ontbeert een goede karakterisering van Karl Barth. Maar blijkens dit soort opmerkingen moet hij bezet zijn geweest met zeer veel eergevoelens. Daarentegen staan ook bekentenissen beschreven dat hij tegen het eind van zijn leven zijn eigen werk wist te relativeren. Bekend is een krachtige brochure tegen de natuurlijke theologie van Emil Brunner die getiteld was: Nein!. Kort, krachtig en radicaal. Daarvan zijn de eerste twee niet wezenseigen aan Barth, want hij was juist verschrikkelijk breedsprakig. Later gaf hij toe dit niet meer zo kunnen schrijven en ook niet tegen Brunner, maar eerder tegen andere theologen.
Wat valt er te leren van Karl Barth? Ik weet het niet. Mijn eerste reactie is: niet veel. De man heeft enorm veel theologie bedreven, maar als ik dan ergens lees dat het hem lukt om de volgorde van Christus vernedering en verhoging om te draaien, dan gaan bij mij alle alarmbellen af. Het is mij een doorn in het oog dat predikanten met de beste maar helaas ook kwalijke bedoelingen, het volstrekte tegendeel van een tekst weten te beweren. En die allergie heb ik dus ook bij theologen, die algemeen de aanvaardbare werkelijkheid omkeren. De komst van Jezus naar deze aarde, zijn lijden, kruisiging en dood zijn allemaal onderdeel van de grote ontlediging. Hij was rijk, maar om ons is Hij arm geworden, bemoedigd ons Paulus. Daar valt conceptueel niets aan om te keren.
Uiteraard zitten er ook allemaal boeiende kanten aan Barth. Hij handhaaft een verkiezingsleer, waarbij hij een aantal arminiaanse onderscheidingen en leerstellingen incorporeert maar handhaaft het 'door genade alleen' zeer strikt. Barth wordt als geboren Zwitser niet voor niets doorgaans als een 20e eeuwse calvinist beschouwd, ook al keert hij allerlei waarden om.
Wat ook erg interessant aan Barth is, is dat hij theologiseert zonder rekening te houden met de stand van het moderne bijbelkritische inzicht. Bij hem geen, of amper gedoe over de werkelijkheid van Jezus leven, dood en opstanding. Alhoewel hij je dan wel weer als een gelovige behandelt als je daar allemaal niet in meekomt. Zo schappelijk ben ik zelf niet, maar ik ben dan ook geen groot theoloog.
Tot slot iets over de schrijver, Eginhard Meijering. Hier en daar laat hij blijken dat hij een (achter)kleinzoon is van gereformeerde predikanten uit de Afscheiding. Niettemin is hij op één of andere manier bij de remonstrantse broederschap terechtgekomen, voornamelijk omdat hij vrij wilde kunnen theologiseren. Ergens las is de aanduiding, dat hij een bekende knuffelremonstrant is. En dat kan ik goed begrijpen. Hij schrijft op zijn terrein, kerk- en dogmageschiedenis, op een evenwichtige en neutrale wijze standpunten en ontwikkelingen zonder daar direct een oordeel over te vellen. Ook voor hem geldt, en dat kan binnen remonstrantse kringen, dat de kring van (gereformeerde) christenen veel groter is dan de grenzen van de eigen groepering en dat levert sympathieke besprekingen op. Ik heb alvast een shortlist aangelegd van titels, die ik graag nog eens ter hand neem.
E.P. Meijering, Klassieke gestalten van christelijk geloven en denken. Van Irenaeus tot Barth. Bieden: Amsterdam, 1995.
Comments